Hệ thống báo cháy tự động là một phần không thể thiếu trong các công trình dân dụng và công nghiệp, giúp phát hiện sớm hỏa hoạn để đưa ra cảnh báo kịp thời. Tuy nhiên, trong quá trình thi công hệ thống này, không ít công trình đã gặp phải lỗi khiến hệ thống hoạt động không hiệu quả hoặc tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng. Việc hiểu rõ và phòng tránh các lỗi thường gặp sẽ giúp đảm bảo chất lượng, hiệu quả vận hành và tuân thủ các quy chuẩn PCCC hiện hành.
Lỗi thiết kế hệ thống không đúng chuẩn
Thiết kế không phù hợp với quy mô công trình
Một trong những lỗi cơ bản là hệ thống báo cháy được thiết kế không tính toán đúng quy mô và đặc điểm của công trình. Việc bố trí không đủ đầu báo hoặc vùng báo cháy quá rộng sẽ dẫn đến khả năng phát hiện cháy chậm hoặc bỏ sót điểm cháy.
Không tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật
Nhiều hệ thống được thiết kế không tuân theo các tiêu chuẩn như TCVN 5738:2021 hoặc tiêu chuẩn quốc tế như NFPA 72. Ví dụ, khoảng cách giữa các đầu báo không đạt chuẩn, vùng bảo vệ quá lớn, hoặc không có phương án dự phòng nguồn điện khi mất lưới.
Thiết kế không đồng bộ với các hệ thống khác
Hệ thống báo cháy cần liên kết chặt chẽ với hệ thống chữa cháy, thông gió, thang máy… để xử lý khi có cháy. Thiết kế tách rời hoặc không có kế hoạch tích hợp đồng bộ có thể khiến các hệ thống hoạt động rời rạc, giảm hiệu quả ứng phó.
Lỗi trong quá trình thi công lắp đặt
Lắp đặt sai vị trí đầu báo
Một lỗi phổ biến là đầu báo được lắp ở vị trí không phù hợp như gần cửa sổ, gần quạt thông gió hoặc dưới dầm, nơi dòng khí không lưu thông, dẫn đến đầu báo không nhận được khói/nhiệt. Điều này làm chậm thời gian phát hiện cháy và tăng nguy cơ sự cố nghiêm trọng.
Dùng dây dẫn không đúng chủng loại
Dây dẫn sử dụng trong hệ thống báo cháy cần đạt tiêu chuẩn chống cháy và có khả năng hoạt động ổn định trong điều kiện nhiệt độ cao. Việc sử dụng dây điện không đúng chủng loại, không có lớp chống nhiễu, hoặc tiết diện không đủ sẽ gây nhiễu tín hiệu hoặc cháy dây khi có hỏa hoạn.
Không đánh số hoặc đánh dấu sai sơ đồ dây
Trong quá trình thi công, nếu không đánh dấu rõ ràng hoặc ghi sai sơ đồ dây dẫn giữa các thiết bị, khi xảy ra sự cố hoặc cần bảo trì sẽ gây khó khăn cho việc xác định vị trí lỗi và kéo dài thời gian xử lý, dẫn đến rủi ro lớn hơn trong vận hành.
Lỗi trong quá trình kết nối và lập trình hệ thống
Cấu hình sai địa chỉ đầu báo hoặc vùng báo cháy
Việc lập trình sai địa chỉ cho các đầu báo trong hệ thống địa chỉ (Addressable) khiến trung tâm báo cháy hiển thị nhầm vị trí xảy ra cháy. Điều này cực kỳ nguy hiểm vì có thể khiến lực lượng phản ứng đến sai khu vực cần xử lý.
Cài đặt độ nhạy không phù hợp
Nếu cấu hình độ nhạy của cảm biến quá thấp sẽ dễ dẫn đến báo giả, gây phiền phức cho cư dân và ảnh hưởng đến uy tín của hệ thống. Ngược lại, nếu độ nhạy quá cao, cảm biến sẽ không phát hiện được đám cháy sớm, gây hậu quả nghiêm trọng.
Lỗi kết nối nguồn điện không ổn định
Một lỗi phổ biến nữa là không kết nối nguồn điện dự phòng đúng cách, không kiểm tra chất lượng ắc quy hoặc kết nối nguồn bị chập chờn, dẫn đến hệ thống không hoạt động khi mất điện lưới – thời điểm mà nguy cơ cháy lại cao hơn bình thường.
Lỗi kiểm tra và nghiệm thu hệ thống không đúng quy trình
Không kiểm tra từng thiết bị trước khi đưa vào vận hành
Sau khi lắp đặt, từng đầu báo, chuông, còi, đèn báo và trung tâm điều khiển cần được kiểm tra độc lập. Tuy nhiên, nhiều đơn vị bỏ qua bước này hoặc kiểm tra qua loa, dẫn đến khi đi vào hoạt động thì một số thiết bị không phát huy hiệu quả.
Thiếu kiểm tra hệ thống theo kịch bản thực tế
Hệ thống báo cháy cần được kiểm tra theo các tình huống giả định để đánh giá khả năng vận hành đồng bộ. Thiếu bước này sẽ không phát hiện được lỗi lập trình, lỗi truyền tín hiệu hoặc không kích hoạt được các hệ thống phụ trợ như chữa cháy, điều khiển quạt khói…
Không có hồ sơ kiểm định, bảo trì ban đầu
Nhiều công trình đưa hệ thống vào hoạt động khi chưa có biên bản kiểm định, chưa nghiệm thu bởi cơ quan PCCC, hoặc chưa bàn giao đầy đủ hồ sơ kỹ thuật. Điều này không chỉ trái quy định mà còn khiến việc bảo trì sau này gặp nhiều khó khăn.
Lỗi do chủ đầu tư và đơn vị thi công thiếu phối hợp
Thay đổi thiết kế nhưng không cập nhật hệ thống báo cháy
Trong quá trình xây dựng, nhiều chủ đầu tư thay đổi công năng, phân chia lại mặt bằng nhưng không cập nhật lại thiết kế hệ thống báo cháy, dẫn đến đầu báo lắp không đúng khu vực cần giám sát hoặc vùng báo cháy không còn phù hợp.
Cắt giảm chi phí gây ảnh hưởng chất lượng
Vì muốn tiết kiệm chi phí, một số chủ đầu tư yêu cầu cắt giảm số lượng đầu báo, chọn thiết bị giá rẻ, không rõ nguồn gốc. Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến độ tin cậy và tuổi thọ của hệ thống, thậm chí là vi phạm quy định PCCC.
Thiếu giám sát, kiểm tra tiến độ và chất lượng
Không ít đơn vị thi công thiếu kỹ sư giám sát hoặc giám sát không kỹ lưỡng, để xảy ra tình trạng thi công sai quy cách, không kiểm tra lại trước khi bàn giao, dẫn đến hệ thống hoạt động không ổn định và tiềm ẩn nhiều rủi ro trong thực tế.
Giải pháp khắc phục và phòng tránh các lỗi thi công hệ thống báo cháy
Tuân thủ nghiêm tiêu chuẩn thiết kế và thi công
Để tránh lỗi, hệ thống báo cháy cần được thiết kế và lắp đặt theo đúng các tiêu chuẩn kỹ thuật được ban hành bởi Bộ Công an hoặc tổ chức quốc tế như NFPA. Đồng thời, thiết bị sử dụng phải được kiểm định và chứng nhận chất lượng.
Đào tạo nhân lực chuyên môn cao
Cả kỹ sư thiết kế, kỹ thuật viên thi công và đội ngũ vận hành đều cần được đào tạo bài bản về hệ thống báo cháy. Có hiểu biết đầy đủ mới hạn chế được lỗi do chủ quan hoặc thiếu kinh nghiệm trong thực tế triển khai.
Bảo trì định kỳ và kiểm định thường xuyên
Sau khi lắp đặt, hệ thống cần được kiểm tra, bảo trì định kỳ theo quy định trong TCVN 3890:2018. Việc này giúp kịp thời phát hiện lỗi, điều chỉnh lại thiết bị, cập nhật kịch bản phòng cháy và kéo dài tuổi thọ hệ thống.
Việc thi công hệ thống báo cháy tự động không chỉ yêu cầu chuyên môn kỹ thuật mà còn đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm túc các quy định, tiêu chuẩn và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan. Các lỗi phổ biến như thiết kế sai, lắp đặt không đúng vị trí, lập trình sai cấu hình hay thiếu kiểm tra nghiệm thu đều có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng. Do đó, để đảm bảo an toàn cho con người và tài sản, chủ đầu tư và đơn vị thi công cần đặc biệt chú trọng đến từng khâu trong quá trình thiết kế – thi công – nghiệm thu hệ thống báo cháy.
